گیوه، نوعی کفش نرم، سبک، خنک و ارزان‌قیمت است که رویۀ آن از نخ پنبه‌ای تابیده و زیر آن از چرم و لته و پوشال و اخیرا لاستیک است و با دست ساخته می‌شود. گیوه تا اوایل این قرن، کفش عموم مردم ایران بود.

گیوه‌دوزی یکی از صنایع دستی ایران است که بیش از آنکه جنبۀ تزئینی داشته باشد، کاربرد آن مورد توجه بوده‌است. تصور تولید کفش و پای‌افزار در گذشته بدون صنایع چرم‌سازی و پلیمر و ترکیبات گوناگون شیمیایی و کارخانه‌های عریض و طویل تولید کفش در مقیاس انبوه، همان قدر دشوار است که توقع استفادۀ انبوه از کفش‌ها و گیوه‌های دست‌دوز در زندگی متفاوت امروز.

مردمان روزگاران کهن ایران درست مثل مردم دیگر نقاط و تمدن‌های دنیای کهن، با ابزار ساده و با دست به تولید پاپوش می‌پرداخته‌اند. امروزه تقریباً تمام شهرهای ایران داعیۀ "اولین" یا "بهترین" بودن در تولید کفش و گیوه را دارند. در حال حاضر می‌توان بازمانده استادان گیوه‌دوز را دربسیاری از  استان‌های ایران مشاهده کرد که به صورت محدود به تولید کفش و گیوه می‌پردازند. هر یک این صنعت را به نامی می‌شناسند: گیوه‌دوزی،‌ گیوه‌‌کشی، ملکی‌دوزی، و غیره. اما به هر حال، هر یک از این نام‌ها روز به روز فاصله‌شان با زندگی روزمرۀ مردم بیشتر شده، به فهرست پیشه‌های فراموش‌شده نزدیک‌تر می‌شوند.

برای تولید گیوه از ابزار و مصالحی چون پوست گاو، پنبه، نخ تابیده، پارچۀ نازک نخی، کتیرا، پوست دباغی‌شده، موی بز و چسب (سریشم)، سندان چوبی، مشته، درفش، دواگیر، چاقو و غیره استفاده می‌شود.

فرایند تولید گیوه شامل سه بخش مهم و اساسی است: بخش اول گیوه‌چینی یا رویه‌بافی است که اغلب توسط زنان از نخ‌هایی همچون ابریشم و نخ‌های تک‌لایه یا چندلایۀ پنبه‌ای بافته می‌شود. مرحلۀ دوم، تخت‌کشی یا ساخت کف گیوه است که با توجه به مواد به‌کاررفته در کف، نوع و قیمت آن تغییر می‌کند. و بالاخره مرحلۀ سوم تولید گیوه، سوار کردن و دوختن رویه و تخت بر روی هم است که توسط استادان گیوه‌دوز انجام می‌شود.

تمام این مراحل دشوار و طولانی موجب بالا رفتن هزینۀ تولید و در نتیجه گران بودن این نوع کفش‌ها می‌شود. گران‌ترین آنها گاه تا ۸۰ هزار تومان نیز به فروش می‌رسد؛ در حالی که با پرداخت چنین مبالغی کفش‌های مناسب تری می‌توان خرید. عدم توجه به سلیقۀ مشتری می‌تواند یکی دیگر از دلایل بی‌رغبتی مردم برای خرید این نوع کفش‌ها باشد. طرح‌های محدود، رنگ‌های یکسان، عدم تجانس انواع مدل‌های این کفش‌ها با دیگر البسۀ مردم چیزی است که نمی‌توان آن را نادیده انگاشت.

هر چند من و شما شاید دیگر از خریداران کفش‌های دست‌دوز و گیوه‌های تابستانی و صندل‌های چرمی نباشیم، اما هنوز هم کسانی هستند که دنبال چنین کفش‌هایی می‌گردند؛ برای داشتن یک جفت از آنها پیش‌پرداخت می‌دهند و از تأخیر در آماده شدنش ناراحت می‌شوند. هرچند که این روز‌ها همه از پولو، دکتر مارتین، آدیداس، نایک و آل استار صحبت می‌کنند و پیرمرد کفش‌دوزی که در بازار سرپوشیدۀ شهر هنوز هم با سماجت و اصرار کفش چرمی و گیوه می‌دوزد، باب طبع ستایش‌کنندگان آثار کهنه و قدیمی است. و دقیقاً همین جاست که پرسش بزرگی را پیش روی خود می‌بینیم: "آیا محصولاتی مثل یک گیوۀ دست‌دوز چیزی است که فقط برای تزئین پشت ویترین مغازه جای می گیرد و تنها به درد تماشا می‌خورد؟"

*پویه بینش از کاربران جدیدآنلاین است. شما هم اگر مطلبی برای انتشار دارید، لطفا آن را به نشانی [email protected] بفرستید.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب