گروهی از پژوهش‌گران و تاریخ‌نگاران ایرانی بر این باورند که جشن نوروز را جمشید، پادشاه پیشدادی، بنیان نهاده است. نکته و باوری که دانشمندان و شاعرانی چون خیام نیشابوری و ابوریحان بیرونی در آثار ارزشمند خود گزارش آن را به خوبی شرح داده‌اند که معروفترین آن ابیات زیر حکیم فردوسی توسی است:

 به فرکیانی یکی تخت ساخت / چه مایه بدو گوهر اندر نشاخت*

که چون خواستی دیو برداشتی / ز هامون به گردون برافراشتی

چو خورشید تابان میان هوا / نشتشه بر او شاه فرمانروا

جهان انجمن شد بر آن تخت اوی / شگفتی فرومانده از بخت اوی

به جمشید بر گوهر افشاندند / مران روز را روزنو خواندند

سر سال نو هرمز فرودین / بر آسوده از رنج روی زمین

بزرگان به شادی بیاراستند / می‌وجام و رامشگران خواستند

چنین جشن فرخ از آن روزگار / به ما ماند از آن خسروان یادگار 

در ادبیات کهن منسوب به زرتشتیان آمده است که خداوند جان و خرد، گیتی را در شش نوبت آفرید و هر نوبت، پنج روز به طول انجامید و در هر نوبت یکی از پدیده‌های اهورا مزدا که لازمه زندگی است، آفریده شد. 

به این ترتیب که نخست آسمان، سپس آب، زمین، گیاهان و جانوران و در پایان نوبت ششم که پنج روز آخر هر سال است، انسان آفریده شد و گذشتگان اندیشمند ما به پاس ارج نهادن به پیدایش انسان جشن بزرگ نوروز را با شکوهی فزاینده و فراگیر برپا داشتند. چون با آفریده شدن انسان، مرحله تازه‌ای در جهان هستی آغاز گردیده بود، او می‌بایست تولد خود را به شادی جشن بگیرد و برای سپاسگزاری از آفرینش به نیایش آفریدگار خود بپردازد و بدین‌گونه بود که جشن نوروز با پیوند یافتن به باورهای دینی ایرانیان، تبلوری دیگر یافت و جاودانه تا امروز ماندگار شد. 

از ویژگی‌های جشن نوروز، قرار گرفتن آن در ابتدای بهار و آغاز ماه فروردین است. زرتشتیان معتقداند که این ماه منسوب به فروهرهای درگذشتگان است. فروهر به معنی نیروی معنوی درونی انسان است که زمینه را برای پیشرفت معنوی فراهم می‌سازد و پس از مرگ نیز به عالم بالا باز می‌گردد.

 بر پایه این باور ده روز مانده به آغاز فروردین ماه هر سال، فروهرهای درگذشتگان به زمین فرود خواهند آمد و مدت ده شبانه روز میهمان فرزندان و نوادگان خود خواهند بود. به همین دلیل زرتشتیان چند روز پیش از آن، خانه و محل زندگی خود را پاک و منزه می‌سازند، وسائل تازه به خانه می‌آورند، پوشاک نو می‌پوشند، آتش می‌افروزند، عود می‌سوزانند و با پراکندن بوی خوش در هوای پیرامون زیستگاه خود، مهر و دوستی را در خانواده و شهر و دیار خویش افزون می‌سازند، تا فروهرهای درگذشتگان را شاد و خوشنود کنند.

 در شب پیش از نوروز، زمانی که تاریکی آخرین شب سال در برابر سپیده دم نخستین روز بهار، رنگ می‌بازد، موبد مسئول آتشکده محل، با به صدا در آوردن زنگ آتشکده و روشن کردن هیزم بر بالای بام آن، آغاز بازگشت فروهرها از زمین و نیز آغاز نخستین روز سال نو را گزارش می‌دهد. 

در این هنگام، همه خانواده‌ها هیزم‌ها را بر بالای بام خانه‌های خود روشن می‌کنند و با نیایش فروهرها از زمین را بدرقه و بازآمدنشان را در آغاز سال بعد، آرزو می‌کنند. به این ترتیب، نوروز با شادی و نور و نیایش آغاز می‌شود. 

در نخستین روز سال نو، همه مردم به آتش کده یا نیایشگاه محل زندگی خود می‌روند، تا روز نو و سال نو را به اتفاق هم و در مکانی مقدس با نیایش به درگاه خداوند آغاز کنند وسپس دید و بازدیدهای نوروزی آغاز می‌گردد. فرزندان برای دیدار و شادباش گفتن به بزرگترها، نخست به خانه پدربزرگ و مادربزرگ، پدر و مادر می‌روند و پس از آن مراسم دیدار و گفتن شادباش نوروزی به خویشان و آشنایان، تا روز بیست و یکم فروردین ادامه می‌یابد. زیرا در باور زرتشتیان تا بیست و یک روز پس از آغاز سال نو، جشن نوروز ادامه خواهد یافت.

 در گزارش مصور این صفحه موبد دکتر اردشیر خورشیدیان در تهران آیین‌های نوروزی زرتشتیان را توضیح می‌دهد.

 * نشاختن به معنی نشاندن است، یعنی تخت را گوهرنشان کرده است.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب