آمدن بهار برای ایرانیان و مردمان دیگر در آسیای غربی و میانه، در قالب نوروز، از دیرباز بهانه ای  برای جشن و شادی بوده‌است. در آسیای شرقی و در بزرگترین کشور آن، چین، نیز جشن بهار از هزارها سال پیش با نام  "چون جیه" ( chun-jie) برگزار می شده ‌است. گفته می‌شود که این جشن بعدها به جشن سال نو تبدیل شده‌است.
سال نو چینی را رسما در کشورهای  چین، تایوان، ویتنام، کره، مغولستان، هنگ کنگ، و سنگاپور جشن می گیرند؛ و نیز در دیگر کشورهایی که اقلیت بزرگ چینی در آن سکونت دارند. ژاپن نیز تا سال ۱۸۷۳برگزارکنندۀ جشن "چون جیه" بوده‌ است.

گاه‌شماری چینی ترکیبی از گاه‌شماری‌های شمسی و قمری است. محاسبۀ سال نو بر مبنای تغییرات فلکی است و به رؤیت ماه بستگی دارد. از سال ۱۹۱۲، زمانی که تقویم گریگوری رسماً در چین پذیرفته شد، سال نو، با رؤیت ماه در حد فاصل بین بیستم ژانویه و بیست و یکم فوریه در چین تعیین می‌شود و به همین علت آغاز سال متغیر است. به بیانی دیگر، سال نو چینی هر سال همزمان با  رؤیت دومین ماه، پس از انقلاب زمستانی (شب یلدا) است. بر این مبنا سال ۲۰۱۰ یا ۴۷۰۶ چینی امسال ۱۴فوریه بود.

بر اساس همین فعل و انفعالات فلکی، دانش اخترشناسی و فلسفه که در چین سابقه‌ای  کهن دارد، هر یک از دوازده برج فلک به یک حیوان اختصاص داده شده و باورهای رنگارنگی را با آن آمیخته‌است. اختصاص دادن سال به یک جانور پدیده‌ای است که در ایران و هند هم از دیرباز رایج بوده، ولی در چین کمی متفاوت است. مردم چین معتقد بودند که هر سال یک حیوان وظیفه دارد تا زمین را بر پشت خود حمل کند. بر این مبنا خصوصیات اخلاقی هر فرد، با حیوان سال تولد او شباهتی دارد. سال‌های چینی در این کشور به ترتیب به این نامها شناخته شده اند: نام موش، گاو نر، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، گوسفند، میمون، خروس، سگ و خوک. این نامها اندکی با آن چه که در ایران  شناخته شده تفاوت دارد:

موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار/ زان چهار چو بگذری نهنگ آید و مار
آنگاه به اسب و گوسفند است حساب / حمدونه (میمون) و مرغ و سگ و خوک آخر کار

در این رابطه افسانه‌ای در مورد سهم موش که نخستین جایگاه در این سلسله‌ مراتب را داراست، وجود دارد:

"خدای بودا قبل از اینکه زمین را ترک کند، ازهمه حیوانات می‌خواهد که جمع شوند، تا سال‌ها را بین آنها تقسیم کند.  وقتی گربه از این دعوت آگاه می‌شود، به موش هم خبر می‌دهد و تصمیم می‌گیرند که با هم به آنجا بروند. اما روز بعد موش، گربه را بیدار نمی‌کند و گربه به‌موقع نمی‌رسد و سهمی نمی‌برد. به همین علت، گربه دشمن همیشگی موش شده‌است.

پس از آن موش با نیرنگ توانست نمایندۀ اولین سال چینی شود. او برای رسیدن به اول صف، گاو نر را فریب داد و از او اجازه خواست که روی سرش بنشیند و با هم بروند. وقتی که گاو و موش به محل رسیدند، موش از سر گاو پائین پرید و سر صف ایستاد و گاو نر دوم شد."

امسال، سال ببر است که در فلسفۀ چین باستان مظهر و نماد شجاعت، خوش‌بینی، مهربانی و درعین حال سرکشی، غیر قابل پیش‌بینی بودن و بی‌دقتی است.

در بارۀ علت برگزاری جشن "چون جیه" در چین روایات مختلفی وجود دارد. یکی از این روایات داستان پرنده عظیم‌الجثه وهیولامانندی به نام "نیان" (Nian) است. نیان بزرگ‌تر از شتر بوده و توانایی خارق‌العاده ای در دویدن داشته و می‌توانسته انسان و حیوان را درسته ببلعد. خدایان باستانی او را در کوه‌ها (به روایتی در دریا ها)  حبس کرده بودند، ولی یک بار نیان در آغاز بهار از محل خود گریخت و به شهر و ده حمله کرد.

مردم با هر وسیله‌ای که داشتند، به جنگ او رفتند و در حین مبارزه متوجه شدند که او از رنگ سرخ، آتش و صدای بلند هراس دارد و توانستند او را به این وسیله شکست دهند. از آن زمان مرسوم شد که در زمان جشن بهار آتش روشن کنند، سنج و طبل بنوازند و رنگ سرخ، رنگ غالب شد، تا جایی که این رنگ امروز نیز در سنن فرهنگی چین رنگ اصلی است و پرچم این کشور نیز به همین رنگ است.

آمادگی برای جشن "چون جیه" معمولاً از بیست و سومین روز آخرین ماه سال آغاز می‌شود. قبل از سال نو مردم خانه‌های خود را تمیز می‌کنند و معتقدند خانه‌ تکانی در سال نو نیک‌بختی می‌آورد. پخت و پز بیش از هر زمان دیگر اهمیت پیدا می‌کند.  بر اساس باورهای کهن، روز بیست و سوم آخرین ماه سال، "زائو شن"  یا "زائو جون" Zao Jun "رب‌النوع طبخ"  به آسمان می‌رود، تا خدای آسمان را از وضع زمین باخبر سازد. "زائو شن" ایزد محافظ "خانواده و سلامتی"  است.

شب سال نو خانواده دور هم جمع می‌شوند و شام مفصلی تدارک می‌بینند. ماهی غذای اصلی شب سال نو است. تلفظ دو واژۀ ماهی و ثروت در زبان چینی یکسان است و به همین علت چینی ها معتقدند خوردن ماهی در شب سال نو مایۀ برکت و دارایی در سال جدید است. از دیگر خوراکی‌های این زمان "جاز" ( شبیه جوش بره،خمیری که داخلش را پرمی کنند و می پزند) می‌باشد. معمولاً روی هر سینی ۹۹جاز قرار داده می‌شود. در یکی از این جازها سکه‌ای گذاشته می‌شود و کسی که آن را به دست آورد، سال خوب و پربرکتی خواهد داشت.

چینی‌ها همچنین معتقدند، اگر روز اول سال اتفاق خوبی بیفتد، سال خوبی در پیش است و شادی‌ها و اتفاقات خوب تکرار می‌شوند. افراد سنتی‌تر معتقدند در چهار روز اول سال نباید حرف بدبختی و بدشانسی زده شود، نباید چیزی شکسته شود، به چاقو و قیچی نباید دست زد، کفش نو نباید خرید، موی سر را نباید کوتاه کرد و جارو کردن زمین هم جایز نیست؛ وگرنه سال بدشگونی در انتظار است. اعتقادات خرافه‌مانندی که با تغییرات اجتماعی رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شوند.

در این جشن، مانند نوروز، عیدی دادن به بچه‌ها هم رایج است. در قدیم ۱۰۰ سکه را در نخ قرمز می‌کردند و عیدی می‌دادند که به نشانۀ ۱۰۰سال عمر بود. امروزه عیدی بچه‌ها اسکناسی است که در پاکت قرمز گذاشته می‌شود.

رقص شیر و رقص اژدها از دیگر مراسم این زمان است. در باور چینی‌ها شیر نماد شادی و خوشی و اژدها مظهر قدرت، مقام و بزرگی، باروری و خردمندی است. رقص شیر معمولاً به وسیلۀ دو نفر اجرا می‌شود. یکی از رقصنده‌ها قسمت سر و دیگری تنۀ شیر را به حرکت در می‌آورند. سه نوازندۀ سنج، طبل و گنگ شیر رقصان را همراهی می‌کنند. اژدها گاه توسط ۵۰ نفر حمل می‌شود.

اگر چه تعطیلات رسمی جشن "چون جیه" به‌طور معمول سه روز است، مراسم آن تا پانزده روز ادامه می‌یابد. "جشن فانوس" که با رؤیت اولین ماه کامل در سال نو همزمان است، همراه با یک آتش‌بازی مفصل، پایان‌بخش مراسم چون جی است. 

برای تهیۀ گزارش مصور این صفحه به جشن سال نو چینی‌های لندن که روز 21 فوريه برگزار شد، سر زده‌ایم.

 برای نصب نرم افزار فلش اینجا را کلیک کنید.

 به صفحه فیسبوک جدیدآنلاین بپیوندید

ارسال مطلب